De Menselijke Factor

Naar aanleiding van het trieste ongeval van prins Johan Friso zijn veiligheid van het (offpiste) skiën en vooral lawine's veel besproken thema's. Wat me opvalt bij menig discussie (ook op het forum van WP) is dat er in absoluutheden wordt gesproken. In mijn opinie maakt juist de afwezigheid van volstrektheden de bergen zo bijzonder. Het is [i]natur pur[/i], en daar bestaan naast zwart en wit nog ontelbare grijswaarden en dito kleurstellingen. Ik snap dat we proberen te duiden waarom mensen gevaar op zoeken, en dat één aanwijsbare reden of oorzaak van een ongeluk wenselijk is, maar we moeten accepteren dat nuance (en desnoods een nuance op de nuance) bij onze sport onvermijdbaar is. Lawine's en lawinekunde zijn dynamische verschijnselen. Omdat echter het meenemen van een hele encyclopedie in je rugzak een onbegonnen zaak is, moeten we wel vereenvoudigen. (Ook deze post is een versimpelde weergave van wat ik eigenlijk wil zeggen.) Vraag is: hoe veel informatie laat je weg, zodat elke beginner het snapt en de materie voldoende overeind blijft?

In Amerika was ik erg gecharmeerd van de wijze waarop ze bij het American Avalanche Institute op beginnersnivo lawinekunde- en risico onderwijzen. [i]Keep it simple[/i] is hun credo.

Ze zeggen daar, zie een hellingbeoordeling als een [url=http://yearoflivingvertically.files.wordpress.com/2011/12/avalanchehazzard.jpg]driehoek met langs elke zijde een factor[/url].

1) De sneeuw.
2) Het weer.
3) Het terrein.

De eerste twee kan je niet controleren. Dat zijn factoren die door de natuur worden gedicteerd. Het terrein kan je echter wel bepalen. Als dus het weer en de sneeuwsituatie je zorgen baren, kan je er bewust voor kiezen om minder gevaarlijk terrein te rijden. Flauwe hellingen zijn soms best leuk.

En dan in het midden van de driehoek staat vetgedrukt: DE FACTOR MENS.

Intrigerend! Als je bewust bent van het feit dat jij als mens in het midden staat en uiteindelijk de touwtjes in handen hebt en je realiseert je dat jij als mens een ongelovelijk ingewikkeld wezen bent, is het eenvoudig om te concluderen dat er bij een beslissing over het terrein dus ontelbare factoren zijn die je besluit vormen. (still with me?). Mens = Natuur = Ingewikkeld Wezen = Ontelbare Factoren.

Bij het beoordelen van een helling is het zeker nuttig te kijken naar feiten. Hoe ziet het weer er uit? waait het? hoe is het sneeuwdek opgebouwd? welk lawinenivo is afgegeven? welke oriëntatie heeft de helling? Maar het verzamelen van deze info is nog maar een eerste kleine stap op weg naar een juiste beslissing. Verreweg het zwaarst weegt uiteindelijk de factor mens. Om een weloverwogen beslissing te maken als je met je ski's of board boven aan een helling staat, moet je het menselijk functioneren kunnen doorgronden. Hoe werkt het brein? Hoe nemen we waar? Welke factoren bepalen onze besluitvorming? Welke invloed hebben groepsdruk, stress en vermoeidheid op je presteren? waarom overschatten we ons voortdurend? en obvious: waarom wil ik überhaupt offpiste?

Hoe krijgen we iedere freerider zover dat hij zich realiseert dat er meer is dan "het was lawinegevaar 4 dus ik ga niet naar beneden"? Ten eerste lijkt me bewustzijn van deze belangrijke menselijke factor een goede zaak. (Vandaar deze blogpost.) Daarnaast denk ik dat er in lawinecursussen ruim, zeer ruim, aandacht besteedt dient te worden aan Human Factors. Ook is het nog noodzaak die kennis toe te passen in de praktijk. Theoretische kennis blijft enkel hangen als het op de juiste manier in je hersenen wordt opgeslagen. (Emotional Bookmarks noemen we dat). Weloverwogen beslissen leer je door het te doen: in levende lijve ondervinden wat de gevolgen zijn van je beslissingen is de meest directe feedback en een zeer effectieve leermethode. Iemand die de sneeuw uit zijn kraag moet kloppen omdat hij de verkeerde beslissing nam, zal hoogstwaarschijnlijk de volgende keer een beter passender besluit nemen. Een "ervaren" persoon heeft een andere Situational Awareness dan een beginner. Hij zal de informatie die voorhanden is anders waarnemen, anders interpreteren en hij zal anders anticiperen op wat (wellicht) komen gaat. Vandaar ook dat piloten eindeloos in een simulator oefenen. Dat is zo dicht als mogelijk dat ze bij de werkelijkheid kunnen komen. In de lawinekunde is het echter bijzonder lastig om praktijkervaring op te doen... Daar ligt nog ruimte voor ontwikkeling. Even mijn fantasie op hol: een realistische SSC lawinebeslissingssimulator, waarbij je onder de blauwe plekken zit als je verkeerd beslist....?

Resume: Het besluit om een helling wel of niet te rijden wordt bepaald door de persoon boven aan de helling. Ervaring en gemoedstoestand van die persoon bepalen de mate van waarneming van voorhande zijnde informatie, de interpretatie van die informatie en uiteindelijke de anticipatie met een handeling als finale. Het vergaren van informatie (waar veel aandacht naar uitgaat) is weliswaar een hele klus, echter slechts een klein onderdeel van het uiteindelijke besluit.

Tot slot: Een restrisico blijft bestaan. De natuur is sterker dan de mens. En Darwin wint altijd.