Recordkou en -warmte verklaard

6 januari 2014 was de warmste 6e januariooit gemeten in Nederland. Het werd maar liefst 14,5 graden boven nul. Aan de andere kant wordt het oosten van de Verenigde Staten en Canada op het zelfde moment geteisterd door recordkou. Het zijn nog geen 6000 kilometer die ons scheiden van de oostkust van de US. Vanwaar die enorme verschillen?

De enorme kou in het oosten van de VS is het gevolg van een lagedrukgebied dat boven New Foundland hangt. Ten westen van dit laag wordt via een noordelijke stroming over de steppes van Canada arctische lucht naar het zuiden getransporteerd. Onderstaand kaartje van het nationaal weerinstituut van Canada is dat goed te zien.

Wat de situatie zo bijzonder maakt zijn niet alleen de diepvriestemperaturen, maar ook de reikwijdte van de koude lucht. Ze weet tot ver in het zuiden door te dringen en in de VS heeft men het over een levensbedriegende windchill. Maar het einde van de kou is alweer in zicht. Vanaf donderdag warmt de lucht weer op met een nieuw binnenkomend laag vanuit het westen.

Komt daarna die kou dan onze kant op? Eerst de verklaring voor de recordtemperatuur in Nederland. Het laag Christina voerde met een straffe zuidelijke stroming warme subtropische lucht naar Nederland en daar was geen enkel spoor van Arctische lucht in te vinden.

Ofwel +14,5 in Nederland en bijna -40 aan de oostkust. Een verschil van 55 graden! Bepalend of wij in warme of koude lucht zitten is de zogenaamde jetstream. Ten noorden daarvan ligt de koude lucht, ten zuiden daarvan de warme lucht. Nu wil het geval dat de jetstream in Noord Amerika op dit moment boven Texas ligt, wat de verklaring biedt voor de recordkou. Tegelijkertijd ligt geheel Europe ten zuidoosten van de jetstream en dus in de warme lucht.

Je moet de jetstream zien als een grote windrivier die de geleiderail is voor depressies. Soms is dit een rechte lijn vanuit het westen, maar regelmatig zitten er ook bochten in. Dit meanderen van de jetstream is voor het eerst beschreven door een zekere Rossby. En om die reden noemen we dit dan ook Rossby golven.

En wij hebben dus de pech om in de warme lucht te zitten. En voorlopig blijft dat nog even zo. Hoewel er lichtpunten zijn voor de winter. Ten eerste een sneeuw event rond de 9-10 januari en ten tweede een daling van de temperatuur na de 13e januari. Winter Ahoy?