Het onzichtbare lawine gevaar: Schwimmschnee

Schwimmschnee, diepterijp, Altschnee, oude sneeuw of suikersneeuw. Benamingen die je hier op wepowder al eerder en vaker bent tegen gekomen. En niet voor niets, want diepterijp is niet alleen het grootste onzichtbare gevaar, maar misschien ook wel het meest onderschatte gevaar. Iedere winter weer vallen er slachtoffers terwijl het gevaar met het blote oog niet zichtbaar is. Dit seizoen is niet anders. Juist daarom kan het geen kwaad nog eens stil te staan bij dit sluipende gevaar.

Wie de Safety Academy heeft gevolgd weet dat Schwimmschnee het resultaat is van wat met zo mooi ‘Die aufbauende Umwandlung’ noemt. Een proces waarbij in de tijd gevormde ronde sneeuwkorrels zich verder vervormen tot hele mooie bekerkristallen. Een proces dat zich in het sneeuwdek voltrekt en van buiten niet waarneembaar is, maar vooral ook lastig(er) te voorspellen is. Onderstaand een recente lawine uit de database van data-avalanche.org.

Triebschnee en oppervlakterijp zijn redelijke simpele processen die met het blote oog waarneembaar zijn. Veel wind leidt tot ingeblazen sneeuw en heldere nachten helpen bij de vorming van oppervlakterijp. Bij diepterijp (Schwimmschnee) ligt dat een stuk gecompliceerder. Het vaak mooie en serene sneeuwdek is (ongemerkt onderhuids) aan het werk zodat een helling die eerst nog als veilig werd bestempeld in de weken ernaar opeens als zeer gevaarlijk bestempeld kan worden. Belangrijke factor daarbij is de hoeveelheid sneeuw die er valt tijdens een dump, de intensiteit van de winter, maar ook de ligging van het gebied waar je onderweg bent.

Winters met dunne lagen sneeuw en waarbij de temperatuurverschillen immens zijn, zijn gevaarlijkere winters dan die winters waar continue veel sneeuw valt. Maar wat zijn dan die typische probleemwinters ?

Deze winter is zo'n winter. Er viel in november al sneeuw, maar daarna was het een maand lang droog en mild. De sneeuw die in januari viel, is gevallen op een oude totaal versuikerde sneeuwlaag die zich slecht hecht met de nieuw gevallen sneeuw. Hoewel er best veel sneeuw is gevallen de afgelopen periode, is deze vaak nog te dun. Wanneer het gewicht van een enkele skier of snowboarder tot aan deze laag kan komen is dit voldoende om het precaire evenwicht in het sneeuwdek te verstoren.

Nog een paar voorbeelden

• Vroege sneeuw in het hooggebergte
  De winter van 2013-2014 zagen we uitzonderlijk vroeg al sneeuw in het hooggebergte. Sneeuw die al in oktober ertoe leidde dat bijvoorbeeld Verbier al zijn liften kon openen. Een vroege start die werd gevolgd door een droge november- en decembermaand met vele koude en heldere nachten. Een periode waarin het volledige sneeuwdek veranderde in suikersneeuw. Toen de sneeuw viel was de ondergrond namelijk nog warm, terwijl de nachten extreem koud waren. Toen het medio december dan eindelijk weer begon te sneeuwen viel de verse sneeuw op een laag van suiker met alle problemen van dien. In een maand tijd vielen er vele slachtoffers en in Zwitserland luidde men de noodklokken. Pas toen er midden januari echt grote dumps vielen was het probleem diep genoeg ingegraven om nog een rol van betekenis te spelen.

• Weinig sneeuw met dunne lagen daaropvolgend
  De winter van 2014-2015 begon laat en grote delen van de Alpen kenden tot aan de kerstperiode nog geen sneeuw van betekenis. Daarna volgde er eindelijk sneeuw, maar veelal waren het kleine hoeveelheden die gepaard gingen met wisselende temperaturen. Gevolg was dat er op veel plekken in de Alpen een gevaarlijke laag diepterijp voorhanden was terwijl de grote significante dumps uitbleven. Na een laag verse sneeuw zagen de bergen er weliswaar aanlokkelijk uit, maar in veel gevallen was het niet moeilijk om de zwakke laag te raken. Door het uitblijven van verse sneeuw en het mooie weer gingen steeds mensen dieper de backcountry in zonder rekening te houden met deze op het oog niet te herkennen zwakke laag dieper in het sneeuwdek. Gevolg was dat er tussen midden januari en eind maart vele slachtoffers vielen en zowel in Oostenrijk als in de Franse Haute Alpes de noodklokken werden geluid. Op veel plekken bleef het sneeuwdek zorgwekkend van opbouw gedurende de gehele winter.

Conservatief rijden is de oplossing

Zelfs voor experts is dit gevaar niet te zien. De enige oplossing is conservatief rijden. Ofwel niet te steil gaan. Boven de 2000 meter is in het noordwesten en noorden van de Alpen overal deze zwakke basislaag present en het is niet te voorspellen of en waar jij deze gaat raken. Het gebruik van degelijke beslissingsmethodes is dan een must.

Test gratis je kennis over lawines en gevaren buiten de pistes

Steeds meer mensen gaan off-piste, maar lang niet iedereen gaat goed voorbereid. Vaak gaat dat goed, soms niet. Dit seizoen vielen er al 30 doden als gevolg van lawines. Heb jij genoeg kennis? Test het en start hier gratis het eerste hoofdstuk van de Safety Academy. Geen kennis? Blijf op de piste

Niet vergeten te lezen: de voorwaarden voor een plaatlawine.