Vallen: een onderschat gevaar

Als je off-piste gaat dan wordt er logischerwijze gewaarschuwd voor lawines. Logisch: lawines zijn gevaarlijk en het maken van een goede risicoanalyse en het handelen naar deze analyse is, laten we eerlijk zijn, niet altijd even makkelijk. Dus natuurlijk is het goed hierover na te blijven denken en jezelf te trainen. Maar, en dat zonder een doemdenker te zijn, loeren er nog veel meer gevaren als we off-piste gaan die misschien wel eens onderschat worden. Zo rukt de Franse bergredding veel vaker uit vanwege gevallen off-piste en toerskiërs (snowboarder/skiër) dan voor lawines. Een gevaar die we met een goede voorbereiding en met verstandige keuzes (net als bij lawines) heel goed terug kunnen brengen tot een acceptabel niveau. Vooral aan het begin en eind van het seizoen is dit gevaar groot. Het is goed om hier eens bij stil te staan.

Meer reddingen voor valpartijen dan voor lawines

De Franse bergredding en de pisteurs rukken veel vaker uit voor valpartijen dan voor lawines. Voor alle off-piste ski-reddingen in terrein welke niet via een lift te bereiken zijn is 34 % val gerelateerd en ‘slechts’ 10 % zijn lawines (telling 2008-2018). Daar moet een kleine kanttekening bij want lawines zorgen wel voor de meer dodelijke ongelukken in off-piste terrein. Echter overlijden er elk jaar meerdere toer- en off-pisteskiërs in valpartijen, en veel valpartijen eindigen met blijvend (soms zeer ernstig) letsel.

Vallen niet altijd onschuldig

Vallen hoort bij wintersport. Vaak zelfs tot grote hilariteit. Maar een val is lang niet altijd onschuldig. Dus is het goed om hierover na te denken hoe je, net als bij risicoreductie van lawines, ook de kans op gevaarlijke vallen zo klein mogelijk te houden.

Staan je ski-bindingen goed afgesteld?

Bij 82% van al het knieletsel welke de Franse bergartsen bij skiërs behandeld hebben. Is de ski bij de valpartij niet uitgeschoten. Heel veel bindingen staan te zwaar afgesteld. Dat zou niet zo’n probleem zijn al zouden de gevolgen niet zo heftig zijn. Knieletsel en gebroken benen kunnen erg vervelende en zelf chronische problemen opleveren. Helaas wordt de DIN-waarde van je bindingen te vaak direct gekoppeld aan de ego van de skiër. Een echte macho waarde dus. Laat je bindingen goed afstellen, dat betekent dat de DIN waarde goed moet staan. Om even te herhalen: deze bereken je met je skiniveau (wees hierin heel eerlijk, ben je echt zo goed… en getraind), je gewicht, je zoollengte (heel belangrijk) en je leeftijd. En dan zijn er andere berekeningen voor mannen en vrouwen. Maar daar houdt het niet bij op, de schoen moet ook perfect in de binding passen. En dat is is niet simpelweg vast kunnen klikken… de lengte afstelling moet goed staan. Begint het je nu te duizelen? Laat dan je bindingen afstellen in een gespecialiseerde winkel. En, toerskiërs op puntjesbindingen: in de afdaling klik je je voorbak in de ski stand en niet in de loopstand!

Gevaar onder de sneeuw

In het begin van het seizoen zijn er elk jaar ernstige valpartijen van skiërs en snowboarders die op een rots of boomstam vallen. Het belangrijkste is hier: doe rustig aan en plan verstandig. Als de sneeuwlaag dun is kun je beter genieten van glooiende hellingen over alpenweides en blijf je weg uit bossen en rotsig terrein. Ski of board ook wat rustiger en behoudender dan je normaal zou doen. En: helm op!

Een ander gevaar onder de sneeuw zijn gletsjerspleten. Een val in een gletsjerspleet als je niet aan touw zit is altijd heel gevaarlijk en serieus. Ski of board alleen over gletsjers (buiten de geopende skipistes) als je precies weet wat je doet en je een gedegen kennis en ervaring hebt van gletsjer-reddingstechnieken. En dan natuurlijk ook met het benodigde materiaal: gordel, ijsboor, takelmateriaal en touw… Een goede gletsjercursus is een echte aanrader en erg leuk en interessant om te doen.

Gevaar in steile hellingen

Op harde sneeuw is het stoppen van een val vanaf ongeveer 30° (waar hebben we deze steilte eerdere gehoord…) zeer moeilijk en als het niet meteen lukt praktisch onmogelijk. Om goed te kunnen remmen moet je een gedegen alpiene/bergsport training hebben gehad. Als je jezelf niet meteen tot stilstand brengt ben je bijna direct te laat. Vanaf ongeveer 45° is het zelfs met goede sneeuw zo goed als onmogelijk om je val te stoppen. Afhankelijk van waar je je in een helling begeeft kan een val dan snel lang en dus gevaarlijk worden. Dit geldt natuurlijk voor de klim als voor de afdaling. Een paar tips:

• Wees erg voorzichtig in het voorjaar, in de ochtend is de sneeuw vaak hard. Bij een val is stoppen onmogelijk;
• Gebruik bij bootpacken goede ski- of snowboardschoenen, met een echte rubberen loopzool;
• Twijfel niet om bij harde sneeuw stijgijzers onder te doen. Dit geldt ook als je aan het toerskiën bent: in steile hellingen ben je altijd veiliger met stijgijzers dan met harscheisen;
• Leer om stijgijzers en pickel goed te gebruiken. Volg een bergsportcursus, boek lessen bij een gids;
• Leer goed te remmen, en train dit regelmatig;
• Zet tijdens de klim in een steil couloir je helm al op;
• Ski niet steiler dan je prettig aan kan. Zeker als het terrein gevaarlijk is. Pas hierbij op voor groepsdruk: dit is een terugkomend probleem van ernstige valpartijen in bijvoorbeeld La Grave;
• Hou rekening met de sneeuwkwaliteit. In een fijne laag poedersneeuw kan ‘iedereen’ 45° steil skiën, op betonharde of korstige sneeuw is dit een heel ander verhaal;
• Net als bij lawinegevaar: durf om te keren als de condities te gevaarlijk zijn;
• Wees extra alert in gevaarlijk terrein. Denk hier aan bijvoorbeeld aan hellingen waar je boven rotswanden skiet of loopt.

Analyseer altijd het terrein

Het is altijd belangrijk om goed te analyseren wat je een eventuele val kan doen. Maak altijd de afweging tussen risico en kans. Zo is vallen in een niet al te steile helling met een dik pak heerlijke poeder met goed afgestelde bindingen natuurlijk zelden een probleem. Dus kun je lekker volle bak knallen en de coolste tricks met hoge valkans proberen… Tricks die niet handig zijn in een 40° steile helling waar je bij een ongeremde val over een rotswand heen kunt vliegen…