Blessureleed (#4): Het sleutelbeen

Met vallen… (en opstaan). Blessures in het (poeder)veld.

Vraag je aan de gemiddelde laaglander of hij of zij een goede skiër is dan kan je reken op een antwoord als: “Ik hou mijn benen keurig tegen elkaar” of liever nog: “Ik ben al jaren niet meer gevallen”. Wij poederzoekers weten natuurlijk als geen ander dat vallen part of the game is, een essentieel onderdeel! Het is immers alom bekend: Wij leren met vallen… en opstaan.

Ik wil jullie in een aantal artikelen iets bijbrengen over de meest voorkomende skiblessures. In principe is de geneeskunst 99% boerenverstand, je moet alleen weten welke koe je aan het melken bent.

[url=http://www.flickr.com/photos/versesneeuw/5388541052/][img]http://farm6.static.flickr.com/5254/5388541052\_434b3c5152.jpg[/img][/url]

[b]Deel vier: Het sleutelbeen[/b]

[i]Anatomie[/i]
Jongens wat een raar botje! Zo dun, en dat op zo’n kwetsbare plek. Hij vraagt er eigenlijk om: om in mootjes gehakt te worden. Hij ligt ook zo dicht onder de huid dat je hem zelfs bij dikkerts goed kan zien doorschemeren. Wat doet ie eigenlijk? Het sleutelbeen is de sleutel tot het rond kunnen draaien van je arm. Hij draait met het schouderblad mee als een sleutel in een slot (voel maar), vandaar de naamgeving, in het latijn overigens: Clavicula, wat sleuteltje betekend. Piece of powdery cake dus. We hebben er natuurlijk twee, één links en één rechts. Ze zitten in het midden vast aan je borstbeen, het articulatio (gewricht) sternoclavicularis, en aan de buitenzijde aan een uitsteeksel van je schouderblad, het acromion en vormt daarmee het articulatio acromioclavicularis (beroemd als het AC-gewricht). Beide gewrichten zijn verstevigd door bandjes. Die bandjes kunnen scheuren, maar daarover later meer.

[url=http://www.flickr.com/photos/versesneeuw/5388541854/][img]http://farm6.static.flickr.com/5060/5388541854\_6bcf5f09de.jpg[/img][/url]

[i]Het Trauma[/i]
Het is tijd voor een persoonlijke ski-revolutie! Wat is er lekkerder dan drie dikke bochten door de poeder en dan een 3-tje van een pillow: doorskien met de armen in de lucht (of vóór de Claim-revolutie: alsof er niets gebeurd is)? Een frontflip, dat is lekkerder. We hebben het allemaal gezien (misschien alweer een jaar geleden) in die ene post met filmpje: Jonge met bandana’s omhangen ventjes die in een poederloospark probleemloos, gewichtsloos hun 55 kilo bij een verwaarloosbaar heuveltje head-first in de strijd gooien en dan moeiteloos een frontflip zweven. Dat kan ik oo-ook!!!
Ok, ok… ok: commit, daar gaat het om, COM-MIT! Denk aan de zweefrol met gym in groep 8, dat was een eitje in verhouding tot de Arabier. Dat kon de grootste broekenpoeper van de klas zelfs.
Glijden, glijden… concentratie en… snoekduik (dat gaat best goed) en nu: draai… draai… rol… … … draai nou… please? AUW. Pijn, pijnpijnpijn, in m’n schouder. Head-first cq schoulder-first geland op hard park-ijs. Wat doe ik hier?, denk ik. Ik ben een vrijrijder, een poederrijder, geen parkjunk. Bovendien weeg ik geen 55 kilo en ben ik geen soepele puber meer. Ik schaam me, ik moet hier weg. Maar ik kom niet meer overeind, bovendien ben ik heel misselijk, mijn schouder staat in de brand. Ik poep in mijn broek (fictie).

[url=http://www.flickr.com/photos/versesneeuw/5387934687/][img]http://farm6.static.flickr.com/5097/5387934687\_db232599d3.jpg[/img][/url]

[i]Het Mechanisme, en de Behandeling[/i]
Bij een val op de punt van de schouder kunnen er met het sleutelbeen drie dingen gebeuren: 1. hij breekt als een kippenbotje doormidden, 2. hij gaat “uit de kom”, hij disloceert. 3. superpower, er gebeurd niets. In het eerste geval zal de arts een aantal zaken controleren. Is de huid bedreigd? Dat wil zeggen, staat het gebroken sleutelbeen op het punt de huid te doorboren? En ook: Is het gevoel in en de doorbloeding van de arm goed? Hij maakt een röntgenfoto en kijkt hoeveel verplaatsing van de botdelen er is. Dreigt de huid kapot te gaan, of is deze al kapot (vindt de patiënt vaak niet relaxed) of zijn zenuwen of bloedvaten door de botfragmenten doorboord, dan zal je geopereerd moeten worden. Het sleutelbeen wordt zo goed en zo kwaad als het gaat met een plaat en schroeven gerepareerd. Eventuele andere beschadiging worden natuurlijk ook hersteld. Als op de rontgenfoto de afstand tussen de botdelen groot is (denk meer dan twee centimeter) dan zullen sommige artsen ook opereren. Anderen zullen afwachten.

Afwachten houdt in: geef de zwaartekracht de tijd om de gebroken botdelen weer op hun plaats te krijgen. Je krijgt pijnstilling, een speciale mitella en moet na één week al gaan oefenen met de schouder zodat deze niet stijf wordt. Als de huid niet (bijna) doorboord wordt en je het uitschreeuwd als je bij wijze van gevoelstest een naald in je arm krijgt is afwachten ook het devies. Mochten de botdelen nooit bij elkaar komen en je krijgt last van je schouder is een operatie in een later stadium ook een optie.
Een veelvoorkomend gevolg van de val op de schouder is de dislocatie. Zo populair dat negen van de tien patienten met schouderpijn na een val zegt: “ik heb zeker een AC-luxatie”, wat dan vaak ook zo is. De diagnose kan grotendeels klinisch gesteld worden, dat wil zeggen bij lichamelijk onderzoek. We zien een bobbel over de laterale (buitenzijde) clavicula (sleutelbeen). Het wijst erop dat het ligamentum acromioclaviculare (wat het AC-gewricht stabiliseerd) ingescheurd danwel doorgescheurd is. De arts zal op de bobbel drukken. Auw. De bobbel zakt naar beneden. Als de bobbel weer omhoog komt is er spraken van een positief pianotoetsfenomeen. Dit wijst er bijna altijd op dat het genoemde ligament helemaal doorgescheurd is. Voor de zekerheid zal er een röntgenfoto gemaakt worden om breuken en losgescheurde botfragmenten uit te sluiten. Op de foto kan je zien dat de afstand tussen acromion en clavicula te groot is geworden.

De AC-luxatie kan nagenoeg altijd conservatief, met een mitella en oefeningen, behandeld worden. Wel houden patiënten vaak een misvormde schouder over, welke dan met trots te pas en te onpas wordt geshowed (ik verwacht ook wat foto’s bij de replies). Soms zijn de bewegingen in de schouder nadien iets beperkt.

Take-home message: In het geval van superpowder blijkt er dus niets aan de hand te zijn. Misschien is het wel wijs om de volgende frontflip in de Deep-Deep-Pow-Pow te oefenen, waar we thuishoren.

Now get your ass out there… Don’t hold back!

Dokter Oppie.