Vooruitlopend op mijn lezing over de bergredding op het Freeride Film Festival op 7 november in Tuschinski en mijn Masterclass van 14 november hier alvast in het kort de belangrijkste punten over Eerste Hulp aan Lawineslachtoffers.
Overlevingscurve
Zoals de bovenstaande grafiek laat zien hebben lawineslachtoffers die geheel bedolven zijn, een hoge overlevingskans (91%) als ze binnen 18 minuten worden bevrijd. In deze periode kan het slachtoffer nog gebruik maken van zuurstof die in het lichaam aanwezig is ten tijde van het bedelven. De categorie die al dood is voor de lawine tot stilstand komt (de eerste 9%) overlijdt door trauma (tegen boom, over klif etc.). Tussen 18 en 35 minuten zien we een dodelijke knik: hier overlijden alle personen die geen ademruimte hebben. Het zuurstof in het lichaam raakt op en ze stikken. Tussen 35 en 90 minuten overlijden relatief weinig mensen. Deze hebben een gesloten ademruimte. Het lichaam kan nog in enige mate zuurstof uit de sneeuw halen. Uiteindelijk overlijden deze personen aan een combinatie van zuurstof-tekort, Koolstofdioxide-overschot en onderkoeling (triple H-syndrome). Slechts 7% van de geheel begraven personen overleeft langer dan anderhalf uur. Hier is een open ademruimte (open verbinding met lucht boven sneeuw) essentieel.
Blijf boven
Uit onderzoek van o.a. de ICAR (International Commission of Alpine Rescue) blijkt dat personen die geheel begraven worden door een lawine (d.w.z. ademwegen zijn onder de sneeuw) een overlevingskans hebben van ongeveer 50%. Het is dus zaak om niet geheel begraven te worden. Dit is waar Lawine-airbags bij kunnen helpen. De makers van het nieuwe Jetforce systeem zeggen dat bijkomend voordeel van dit type airbag is dat de zak na een paar minuten langzaam leegloopt en zodoende een ‘ademruimte’ creeert. Dit klinkt veelbelovend, echter geloven doen we het pas als we het zien.
Kameradenredding
Omdat we dus binnen 18 minuten een slachtoffer bevrijd moeten hebben, bieden kameraden de enige overlevingskans. Reddingsdiensten doen er simpelweg te lang over om met voldoende mankracht en materiaal ter plaatse te komen. Directe omstanders hebben 18 minuten de tijd om een verdwenen slachtoffer met pieper te vinden, met een sonde te lokaliseren, uit te graven en de ademweg vrij te maken. Als je bedenkt dat het zoeken met een pieper al gauw 5 minuten duurt en het uitgraven 10 minuten in beslag neemt, zie je dat er natuurlijke grenzen zijn aan dit tijdsdoel.
Reanimatie
Wanneer een uitgegraven slachtoffer niet ademt, begin je met het beademen van de patient. Anderen kunnen gelijktijdig verder gaan met het uitgraven van het slachtoffer. Ademt hij daarna nog niet, dan ga je over tot reanimeren: beademing (idealerwijs met een pocketmask) en hartmassage worden afgewisseld in een ratio van 2:30. Het is essentieel dat iedereen die off-piste gaat beschikt over de vaardigheden om te reanimeren. Wel opgelet: er zijn verschillen tussen de reanimatie protocollen van iemand die op straat een hartstiltstand krijgt en iemand die gestikt is in een lawine. Deze leer je in een bergsportspecifieke EHBO-cursus.
Onderkoeling
Wanneer een uitgegraven slachtoffer nog ademt, moeten we het beschermen tegen onderkoeling. Onder de sneeuw koelt een slachtoffer ongeveer drie graden Celcius per uur af, eenmaal uitgegraven is dat vele malen meer. Het is essentieel dat je (mogelijke) onderkoeling “assertief” te lijf gaat. Bescherm het slachtoffer tegen de elementen. En weet hoe je een goede hypothermia-wrap (a.k.a. Hibler-packung) maakt. Middels deze verpakking van het lichaam help je de warmte conserveren in de romp: daar waar die het meeste nodig is. Benodigde materialen zijn: een warmtebron, twee reddingsdekens en een bivakzak. Een Blizzard-survivalbag is een goed alternatief. Als een slachtoffer aanspreekbaar is en zelf een beker kan vast houden, laat het dan zoete warme thee drinken. Door energie toe te voegen, helpen we het lichaam bij het op peil houden van de temperatuur. Er zijn veel mythes en dogma’s over onderkoeling. Leer meer hierover in een bergsportspecifieke EHBO-cursus.
Reddingsdienst
De Eerste Hulp die je een slachtoffer geeft is er op gericht om de tijd te overbruggen tot de reddingsdienst ter plaatse komt. In de Alpenlanden zullen bergredders most likely per helikopter arriveren. Laat de aanvliegende helikopter weten dat jij de beller bent, door met je armen een Y te maken: het teken van YES. Wanneer je de ongevalsplek zo goed mogelijk op de komst van een heli voorbereid, scheelt dat in tijd. Zorg er vooral voor dat er geen losse spullen liggen. Jassen, ski’s, reddingsdekens en zelfs rugzakken zijn een groot gevaar om door de downwash van de heli te worden weggeblazen. Wees er ook op voorbereid dat de helikopter voor je gevoel boven op je landt. Dit doet de piloot omdat jij wellicht de enige referentie bent in een white-out situatie. Blijf zitten waar je zit en loop niet weg. Reddingswerkers zullen zodra ze arriveren, de leiding over de ongevalsafhandeling van je over nemen. Het doorgeven van juiste GPS-coördinaten van de ongevalsplek, bespoedigt de komst van de heli.
Realistisch oefenen
De enige manier om er voor te zorgen dat je in een echte situatie daadkrachtig optreedt, is oefenen. Als mens vallen we in stresssituaties terug op automatismen, handelingen die we veelvuldig hebben getraind. Zorg er dus voor dat je elk stadium van de lawineredding (pieperzoeken, sonderen, efficient graven, ehbo) regelmatig oefent. En ook zo realistisch mogelijk. Op het strand oefenen is een goed begin, maar realiseer je dat een situatie met vlak zand, in de zon en bij weinig stress, niet conform de werkelijkheid is. Laat een training niet bij het pierenbadje, maar schroef het niveau langzaam op totdat je van de hoge duikplank in het diepe durft te springen.
Cursus Bergredding en EHBO in december 2014
Om Nederlanders die op ski’s of snowboard buiten de piste willen gaan de mogelijkheid te bieden zich te scholen in het daadkrachtig optreden bij lawineongelukken, organiseer ik namens Ascent Safety twee 3-daagse cursussen in Finhaut, Espace Mont Blanc. Van 16 t/m 18 december en 19 t/m 21 december 2014 oefenen we aan de hand van realistische scenarios en acteurs elk denkbaar winters noodgeval. Cursisten zijn continu hands-on bezig, in mijn visie de enige manier om goed getraind te worden. Meer informatie vind je op www.bergredding.nl of mail naar menno@bergredding.nl
Menno Boermans is poederfanaat en medisch bergredder. Hij volgde zijn technische opleiding aan het Alpine Rescue Center van Air Zermatt en zijn medische opleiding tot reddingsverpleegkundige in Amerika. Momenteel werkt hij onder andere als reddingswerker op de Mount McKinley in Alaska. Op het Freeride Film Festival zal hij een lezing geven over hoe de bergredding in de winter te werk gaat.