Ik geef het direct toe, de lawineschaal is verwarrend voor een leek. Want lawinegevaar 3 op een schaal van 5 dat klinkt helemaal niet zo gevaarlijk. Is het dan vreemd dat het NOS nieuws naar aanleiding van het ongeluk in Tignes het volgende schrijft: 'Het lawinegevaar is op dit moment niet op zijn hoogst: 3 op een schaal van 5.'
Bij een een foto in hetzelfde artikel wordt daar nog het volgende aan toegevoegd: 'Het lawinegevaar in Tignes is nu 'slechts' 3 op een schaal van 5'? Blijkbaar wordt de redactie van de NOS op het verkeerde been gezet omdat 3 op een schaal niet zo hoog klinkt en zich dan afvraagt waarom er dan zo'n grote lawine kan ontstaan. Een reactie die overigens niet nieuw is.
In november 2000 kwamen drie mensen om in het Oostenrijkse Hochgurgl als gevolg van een zogenaamde plaatlawine. Er gold die dag lawinegevaar 3. Dat betekent dat de belasting van een enkele skiër of boarder voldoende is om op talrijke hellingen lawines te veroorzaken. Na de gebeurtenis ontspon er zich een discussie tussen de lokale bestuurders en de lawine experts. De lokale bestuurders meenden dat er lawinegevaar 5 afgegeven had moeten worden omdat de situatie zo gevaarlijk was en de lawine experts hadden lawinegevaar 3 afgegeven. Wie had er gelijk? De lokale bestuurders hadden gelijk dat die dag bijzonder gevaarlijk was voor wintersporters, maar de experts hadden gelijk dat 3 dan voldeed. Er waren die dagen namelijk geen wegen gesloten en spontane grote lawines bleven uit.
Lawingevaar 3 wordt door velen als gemiddeld ingeschat en geeft daarmee een vals gevoel van veiligheid. Maar wie zich verder verdiept in de lawineschaal (klik-klik) ziet al direct vrij heftige termen staan. Bij lawinegevaar 3 geldt er namelijk een aanzienlijk lawinegevaar. Het sneeuwdek is dan op veel hellingen die steiler zijn dan 30 graden matig tot zwak gezet. Spontane lawines van middelgrote omvang zijn mogelijk. De belasting van het sneeuwdek door een enkele skiër of snowboarder kan voldoende zijn om een lawine te veroorzaken. Dat klinkt toch een stuk heftiger dan 3 op een schaal van 5. Toch?
In de lawineschaal probeert men enerzijds de kans op catastrofe lawines die het publieke leven bedreigen en anderzijds de kans op een wintersporterlawine tot uitdrukking te brengen. Dat zijn twee doelen in een enkele schaal.
Voor catastrofe lawines hebben ze lawineniveau 4 en vooral 5 ontworpen. Deze zijn voornamelijk bedoeld als waarschuwing voor het openbare leven. Het doel is instanties in staat te stellen om tijdig maatregelen te nemen om het openbare leven te beschermen tegen deze verwoestende lawines. Off-piste is in vele gevallen dan al niet meer mogelijk. Liften zijn dan veelal gesloten en de liften die wel open zijn leiden dan enkel naar een paar vlakke pistes waar geen steile hellingen boven hangen. Bij lawinegevaar 4 moet je je zelf dus heel goed afvragen wat je aan het doen bent. Zelfs voor freeriders die al aardig wat meters in het terrein hebben gemaakt is het heel erg oppassen geblazen.
Lawine niveau 4 en 5 zijn dus vooral een signaal naar instanties en liftmaatschappijen om maatregelen te nemen. Lawine niveau 1, 2 en 3 zijn voornamelijk bedoeld voor types zoals ik die graag buiten de pistes gaan. Feitelijk is daarmee de lawineschaal voor skiërs en snowboarders die buiten de piste willen skiën of boarden in zijn algemeenheid gereduceerd tot lawineschaal 3. Zeker voor leken.
TIP: lees ook het artikel 'Hoe lees je het lawinebericht?'
Het Zwitserse Institut für Schnee- und Lawinenforschung (SLF) verwoordt dit als volgt:
Bij een relatief stabiele sneeuw- en lawinesituatie is het advies in het lawinebericht vooral bedoeld voor off-piste skiërs en boarders en bevat veel meer details die voor hen zijn bedoeld en niet voor de lokale lawinedienst. Na lawinegevaar 3 neemt het aantal aanbevelingen juist toe voor de lokale lawinedienst en de pistediensten van de skigebieden in de betreffende regio. Vooral bij zeer hoog lawinegevaar (niveau 5), wanneer je niet buiten de piste kan skiën of boarden en het maatschappelijk leven wordt bedreigd, zijn de aanbevelingen voor de lokale lawine- en pistedienst zeer uitgebreid.
Bij lawinegevaar 5 zijn veelal alle liften dicht en luidt het officiële advies voor niet gezekerde delen van de berg; ‘Verzicht empfohlen’. Oftewel: zie af van welke vorm van off-piste dan ook. Bij lawinegevaar 4 luidt het advies: ‘Viel Erfahrung in der Lawinenbeurteilung erforderlich. Beschränkung auf mässig steiles Gelände / Lawinenauslaufbereiche beachten.’
Het belangrijkste dat de lawineschaal ons daarmee leert is dat lawinegevaar 3 (ofwel aanzienlijk) voor off-piste skiërs en boarders al erg groot is. Vergeet niet dat in Zwitserland 54% van de lawineslachtoffers valt bij lawinegevaar 3.
Zoals ik al zei, het is best verwarrend. Deel daarom dit bericht met alle leken om je heen zodat ook zei op de hoogte zijn van het doel van de lawineschaal en druk ze op het hart dat je bij lawinegevaar 3 je al bloot stelt aan grote risico's en kennis van de materie helemaal geen kwaad kan. Ik zal ondertussen een afschrift van dit artikel aan de NOS sturen.
TIP: Ben je lid van de Safety Academy? Lees dan nog even deze paragraaf door over de 4 gevaren van de lawineschaal om je geheugen op te frissen.