Waarom ontstaat een lawine?

Lawines zijn er in alle soorten en maten. Groot, klein, van natte of juist droge sneeuw en als ‘vanzelf’ ontstaan of door een mens veroorzaakt. De meest spectaculaire zijn de grote stoflawines zoals onderstaande in Bessans van januari 2016

Mooie beelden, maar voor ons freeriders zijn de zogenaamde plaatlawines het gevaarlijkste. In het Duits *Schneebrett Lawine *of Schifahrer Lawine, in het Frans Avalanche du plaque en in het Engels Slab avalanche. Want tenminste 90% van alle lawines met een dodelijke afloop zijn plaatlawines. Lawines die we zelf of iemand in de groep triggerd. Ja, je leest het goed, negentig procent. In onderstaand filmpje zie je hoe een skieer zijn eigen lawine veroorzaakt. Maar waarom gaat zo’n sneeuwplaat opeens schuiven?

Sneeuw valt in lagen

Een winters sneeuwdek valt niet in een enkele dag, maar vormt zich in de loop van de winter. De ene sneeuwstorm brengt veel sneeuw, de andere juist weer minder. Daarnaast is er wind, dooi, diepwinterse kou en de zon die een rol spelen. Het sneeuwdek is daardoor continue aan verandering onderhevig en bestaat uit verschillende lagen. Een sneeuwdek is niet homogeen en daarin schuilt het gevaar.

Lagen die slecht hechten kunnen gaan glijden

Een mooi voorbeeld om dat gevaar te laten zien is de ‘truuk’ met de boeken. Pak een stapel boeken, houd het onderste vast en kantel de stapel langzaam. Op een gegeven moment wordt de helling voldoende steil en de boeken die je niet vast hebt schuiven als vanzelf van het onderste boek. Zou de sneeuw niet uit lagen bestaan, dan zou er geen probleem zijn. Maar de perfecte losse poedersneeuw vind je zelden. Sneeuwvlokken liggen vaak niet los op elkaar als een stapel veren. De vlokken verbinden zich met elkaar waardoor er lagen ontstaan die niet altijd optimaal met elkaar verbonden zijn (zoals in het voorbeeld van de stapel boeken). Als een laag sneeuw (een boek) zich niet direct kan hechten met de laag eronder (het andere boek) heb je een probleem. Er ligt een onzichtbaar fundament voor ellende dat met het blote oog niet zomaar te herkennen is. Ellende die tot uitdrukking kan komen in een plaatlawine. Tenminste, als het steil genoeg wordt.

Wordt een helling steiler dan 30 graden, dan…

Wanneer is een helling steil genoeg voor een plaatlawine? Dat is zo ongeveer het geval als een helling steiler is dan 30 graden. Sterker nog, de meerderheid van de lawines ontstaat op hellingen tussen de 35 en 45 graden. Precies die hellingen die zo mooi zijn om vanaf te skiën of te boarden. Maar hoe steil is dertig graden?

En daarmee hebben we de voorwaarden voor een lawine te pakken. Na jaren van studie is men er achter gekomen dat je een verhoogd risico loopt:

• als de hellingshoek groter is dan 30 graden;
• én als er een gebonden sneeuwlaag ligt (in bovenstaande voorbeeld een boek) én;
• als er een zwakke- of glijlaag voorhanden is.

Deze drie bij elkaar staan garant voor gevaar. Heb je slechts één of twee van de factoren voorhanden, dan is er niets aan de hand en is de kans op een plaatlawine nihil. En vergeet niet, het gaat mis omdat jij er bent! Alle voor ons dodelijke plaatlawines ontstaan door een externe trigger. Bij een dodelijke plaatlawine is deze trigger bijna altijd een skiër of snowboarder. Jij bent dus de trigger.

Dat klinkt als Russische roulette. De vraag rijst of het dan nog wel verantwoord is om off-piste te gaan. Wil je nooit het risico lopen om in een lawine te komen, dan is de meest effectieve maatregel om nooit meer buiten de piste te skiën of te snowboarden.

Is het risico dan echt niet verder te minimaliseren? Jazeker wel. In de Safety Academy gaan we dieper op in op de vraag waarom deze lawines ontstaan en hoe je er op kunt anticiperen zodat je veilig(er) onderweg bent.

Test gratis je kennis over lawines en gevaren buiten de pistes

Steeds meer mensen gaan off-piste, maar lang niet iedereen gaat goed voorbereid. Vaak gaat dat goed, soms niet. Dit seizoen vielen er al 19 doden als gevolg van lawines. Heb jij genoeg kennis? Test het en start hier gratis het eerste hoofdstuk van de Safety Academy. Geen kennis? Blijf op de piste of huur een ski/berggids.